Bókaþjóðin stendur enn undir nafni; þriðjungur þjóðarinnar las fimm eða fleiri bækur í liðnum mánuði
Ný lestrarkönnun leiðir í ljós að Íslendingar lesa að meðaltali 2,3 bækur á mánuði og hafa tveir þriðju hlutar þjóðarinnar gefið einhverjum bók á árinu.
Tölurnar sýna að landsmenn hafa mikinn áhuga á bóklestri og lestur er almennt mikill. Hins vegar er umhugsunarefni að sá hópur, sem les lítið sem ekkert, fari stækkandi.
Nýlega lét Miðstöð íslenskra bókmennta, í samstarfi við sex aðila á bókmenntasviðinu, gera könnun á bóklestri Íslendinga, áhrif Covid-19 á lestur og fleira. Þetta er fimmta árið í röð sem slík könnun er lögð fyrir þjóðina.
· Samkvæmt niðurstöðunum lásu karlar færri bækur í ár en í fyrra á meðan enginn munur er á lestri kvenna á milli ára. Meðalfjöldi lesinna bóka er því orðinn jafn mikill eða 2,3 bækur á mánuði og fyrir COVID-19 faraldurinn, en þá fór hann upp í 2,5.
· Marktækur munur var milli aldurshópa. 18-24 ára lásu mun færri bækur en þau sem eldri eru og hefur lestur dregist nokkuð mikið saman hjá þessum hópi samanborið við könnunina í fyrra en þá var ekki marktækur munur milli aldurshópa.
· 68 prósent þjóðarinnar hafa gefið einhverjum bók eða bækur á síðustu 12 mánuðum.
· Hlustun á hljóðbækur er jafn mikil í ár og í fyrra en þá hafði hún aukist mikið milli ára.
· Um 79% svarenda telja mikilvægt að íslenskar bókmenntir hafi aðgang að opinberum stuðningi, samanborið við 73% í fyrra.
· Um 58% landsmanna les einungis eða oftar á íslensku en öðru tungumáli.
· Aldurshópurinn 18 til 35 ára les marktækt oftar á öðru tungumáli en íslensku, en aðrir aldurshópar, meðan lesendur yfir 65 ára lesa marktækt oftar á íslensku en þau sem yngri eru.
· Yfir helmingur svarenda fær hugmyndir að lesefni frá vinum og ættingjum, um 41% í umfjöllun í fjölmiðlum og um 31% í umfjöllun á samfélagsmiðlum.
· Um 48% landsmanna hafa nýtt sér þjónustu bókasafna á síðastliðnum 12 mánuðum. Um 25% höfðu nýtt sér þjónustu þeirra 6 sinnum eða oftar. Konur nýta sér þjónustu bókasafna oftar en karlar og þau sem eru með 2 eða fleiri börn á heimili oftar en aðrir.
Konur halda áfram að lesa meira en karlar
Samkvæmt niðurstöðum könnunarinnar höfðu um 68% svarenda lesið eða hlustað á bók/bækur á síðastliðnum 30 dögum.
Konur lesa fleiri bækur en karlar, eða að jafnaði 3,1 bók og karlar 1,5 bók á mánuði. Dregið hefur úr lestri karla á milli ára á meðan lestur kvenna hefur staðið í stað. Konur lesa og hlusta meira en karlar á allar tegundir bóka, hvort sem um er að ræða hefðbundnar bækur, rafbækur eða hljóðbækur.
| Mynd 1. Niðurstöður fyrir spurninguna „Hversu margar bækur hefur þú lesið eða hlustað á síðastliðna 30 daga?” Myndin sýnir hlutfall þeirra sem tóku afstöðu. |
Marktækur munur var á milli aldurshópa. 18-24 ára lásu mun færri bækur en þau sem eldri eru og hefur lestur dregist nokkuð mikið saman hjá þessum hópi samanborið við könnunina í fyrra.
Þau sem lokið höfðu framhaldsnámi í háskóla höfðu lesið fleiri bækur en aðrir menntunarhópar. Ekki var marktækur munur eftir búsetu, tekjum, fjölda barna eða stöðu á vinnumarkaði.
Um 78% Íslendinga höfðu lesið hefðbundnar bækur á síðustu 12 mánuðum, um 46% hlustað á hljóðbækur og um 31% lesið rafbækur.
Lestur hefðbundinna bóka er minni í ár en í könnuninni frá 2020, en þá höfðu 83% svarenda lesið hefðbundna bók á síðastliðnum 12 mánuðum í samanburði við 78% í ár.
Hlustun á hljóðbækur hefur hins vegar staðið í stað síðan í fyrra.
| Mynd 2. Niðurstöður fyrir spurninguna „Hversu oft eða sjaldan hefur þú hlustað á hljóðbækur á síðastliðnum 12 mánuðum? Myndin sýnir hlutfall þeirra sem tóku afstöðu. |
Marktækur munur var á lestri hefðbundinna bóka eftir aldurshópum og höfðu 55 ára og eldri lesið hefðbundnar bækur oftar en þau sem yngri eru. Þau sem höfðu lokið framhaldsnámi í háskóla lásu oftar hefðbundnar bækur en aðrir menntunarhópar.
Ekki var marktækur munur á lestri á rafbókum á milli lestrarkannana í ár og síðustu tvö ár. Yngsti aldurshópurinn, 18-24 ára les oftar rafbækur en 45 ára og eldri.
Les þjóðin á íslensku eða öðru tungumáli?
Um 58% landsmanna les einungis eða oftar á íslensku en öðru tungumáli og hefur hlutfallið lítið breyst frá síðasta ári. Um 20% les jafn oft á íslensku og öðru tungumáli, um 20% les oftar á öðru máli en íslensku og um 3% les einungis á öðru tungumáli.
| Mynd 3. Niðurstöður fyrir spurninguna „Lest þú á íslensku eða öðru tungumáli?” Myndin sýnir hlutfall þeirra sem tóku afstöðu. |
Aldurshópurinn 18 til 35 ára les marktækt oftar á öðru tungumáli en íslensku, en aðrir aldurshópar, meðan lesendur yfir 65 ára er les marktækt oftar á íslensku en þau sem yngri eru.
Karlar eru einnig marktækt líklegri til að lesa á íslensku en konur og íbúar landsbyggðarinnar lesa frekar á íslensku en þau sem búa á höfuðborgarsvæðinu. Einnig lesa þau sem eru með grunnskólapróf frekar á íslensku en aðrir hópar.
Covid-19 og áhrif á lestrarvenjur
Covid-19 heimsfaraldurinn hefur samkvæmt könnuninni ekki lengur mikil áhrif á lestrarvenjur landsmanna. Nokkur breyting var á lestrarvenjum þátttakenda í fyrra, en svo virðist sem að áhrifin hafa minnkað síðan í fyrra.
Mikilvægi þess að bókmenntir njóti opinbers stuðnings
Meirihluti þjóðarinnar eða um 79%, telja mikilvægt að íslenskar bókmenntir hafi aðgang að opinberum stuðningi, en það er aukning frá því í fyrra þar sem 73% töldu það vera mikilvægt.
Konur telja opinberan stuðning mikilvægari en karlar, og íbúar höfuðborgarsvæðisins mikilvægari en íbúar landsbyggðarinnar. Þau sem höfðu lokið námi í háskóla þótti það mikilvægara en öðrum menntunarhópum.
| Mynd 4. Niðurstöður fyrir spurninguna „Hversu mikilvægt eða lítilvægt finnst þér að íslenskar bókmenntir hafi aðgang að opinberum stuðningi?”. Myndin sýnir hlutfall þeirra sem tóku afstöðu. |
Að þýða erlendar bækur yfir á íslensku
Meirihluti þjóðarinnar, eða 80% er sammála því að mikilvægt sé að þýða erlendar bækur yfir á íslensku og aðeins 4% eru ósammála. Yngstu aldurshóparnir eru frekar ósammála en eldri aldurshóparnir.
| Mynd 5. Niðurstöður fyrir spurninguna „Hversu sammála eða ósammála ert þú eftirfarandi fullyrðingu: Það er mikilvægt að þýða nýjar erlendar bækur á íslensku.” Myndin sýnir hlutfall þeirra sem tóku afstöðu. |
Einnig voru þátttakendur spurðir hvort að þeir hafi gefið einhverjum bók/bækur sl. 12 mánuði. Um 68% svöruðu henni játandi.
| Mynd 6. Niðurstöður fyrir spurninguna „Hefur þú gefið einhverjum bók/bækur sl. 12 mánuði?” Myndin sýnir hlutfall þeirra sem tóku afstöðu. |
Eftirtaldar spurningar voru lagðar fyrir þátttakendur í könnuninni:
1. Hversu margar bækur hefur þú lesið og/eða hlustað á síðastliðna 30 daga?
2. Hversu oft eða sjaldan hefur þú lesið/hlustað á bækur með eftirfarandi hætti á síðastliðnum 12 mánuðum?
3. Lest þú meira eða minna hefðbundnar bækur (innbundnar og kiljur) núna en fyrir Covid-19?
4. Hlustar þú meira eða minna á hljóðbækur núna en fyrir Covid-19?
5. Kaupir þú fleiri eða færri hefðbundnar bækur núna en fyrir Covid-19?
6. Lest þú á íslensku eða öðru tungumáli?
7. Hversu oft eða sjaldan hefur þú nýtt þér þjónustu bókasafna (heimsóknir og rafræna þjónustu) á Íslandi á síðastliðnum 12 mánuðum?
8. Hversu sammála eða ósammála ert þú eftirfarandi fullyrðingu: „Það er mikilvægt að þýða nýjar erlendar bækur á íslensku.“
9. Hvar færð þú helst hugmyndir að lesefni?
10. Hefur þú gefur einhverjum bók/bækur sl. 12 mánuði?
11. Hversu mikilvægt eða lítilvægt finnst þér að íslenskar bókmenntir hafi aðgang að opinberum stuðningi?
Miðstöð íslenskra bókmennta lét gera könnunina í samstarfi við Borgarbókasafn Reykjavíkur, Félag íslenskra bókaútgefenda, Hagþenki, Landsbókasafn - Háskólabókasafn, Reykjavík Bókmenntaborg UNESCO og Rithöfundasamband Íslands.
Prósent framkvæmdi könnunina og hún fór fram dagana 22. til 31. október 2021.
Úrtak: 1.800 (einstaklingar 18 ára og eldri). Svarendur: 992.
Svarhlutfall: 55%